Theo báo cáo môi trường kinh doanh 2019 (Doing Business 2019), chỉ số nộp thuế của Việt Nam tăng 1,25 điểm trong Báo cáo môi trường kinh doanh 2019 do WB công bố, nhưng xét về thứ hạng, chỉ số này đã tụt liền 45 bậc, từ vị trí 131/190 nền kinh tế. Mặc dù chỉ số (Paying Taxes) của Việt Nam là 62,87 điểm, tăng 1,25 điểm so với báo cáo tại Doing Business 2018
Chỉ số nộp thuế muốn thăng hạng cần cải cách
Đại diện Tổng cục Thuế lý giải sự cho sự rớt hạng này là vì một số cải cách tạo sự thuận lợi cho doanh nghiệp đã được áp dụng vài năm nay nhưng vẫn chưa được ghi nhận trong Doing Business 2019 như:
- Bỏ bảng kê hóa đơn mua vào, bán ra kèm theo tờ khai thuế GTGT. Trong khi chi tiết thời gian về thuế giá trị gia tăng vẫn tính việc lập bảng kê bằng Excel mất 90 giờ.
- Hay một số quy định đơn giản hóa thủ tục về tính thuế TNDN cũng chưa được ghi nhận như thu hẹp dần khoảng cách về thời điểm xác định doanh thu tính thuế giữa thuế và kế toán… Do đó, thời gian tuân thủ nghĩa vụ thuế TNDN vẫn cao 132 giờ/tổng số 351 giờ (trong đó thời gian để chuẩn bị bộ dữ liệu kê khai là 122 giờ/tổng số 334 giờ).
Theo bà Đinh Thị Quỳnh Vân, Tổng Giám đốc Công ty TNHH PwC Việt Nam, về chỉ số nộp thuế, Ngân hàng Thế giới (WB) đánh giá theo các yếu tố:
- Số lần nộp thuế
- Thời gian nộp thuế
- Tổng mức thuế suất trên lợi nhuận
- Chỉ số sau kê khai như thời gian hoàn thuế giá trị gia tăng, thanh kiểm tra thuế.
- WB lựa chọn là doanh nghiệp nhỏ, không phải doanh nghiệp lớn nên
Trong các chỉ số trên, số giờ nộp thuế trong Báo cáo môi trường kinh doanh 2019 không đổi, số lần nộp thuế giảm từ 14 lần xuống 10 lần. Tuy nhiên, lý do lớn nhất khiến thứ hạng thay đổi là sự thay đổi chính sách trong khâu hoàn thuế giá trị gia tăng.
Bà Đinh Thị Quỳnh Vân cho biết thêm: “Doanh nghiệp đánh giá được WB đưa ra là một DN nhỏ không có hoạt động đầu tư, không có hoạt động xuất khẩu trong năm khảo sát. Trước kia, tại Việt Nam, đây là doanh nghiệp có thể được hoàn thuế GTGT nhưng hiện tại, các đơn vị này không thuộc diện được hoàn thuế. Bởi vậy, điểm số riêng phần này của Việt Nam bằng 0”
Đối với những doanh nghiệp nhỏ thì việc ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế, theo đó thì doanh nghiệp nhỏ chưa có cái nhìn và coi trọng khâu kế toán. Phần lớn doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ ít chịu bỏ tiền để thuê một nhân viên kế toán chính thức làm các công việc hàng ngày tại chính doanh nghiệp hoặc thuê các đơn vị công ty kế toán chuyên nghiệp mà thay vào đó thuê những kế toán ngoài làm việc không chuyên nghiệp. Chính việc làm này đang gây mất thời gian và chi phí cho doanh nghiệp.
PGS. TS. Đinh Trọng Thịnh, Học viện Tài chính cũng cho rằng, xếp hạng về chỉ số nộp thuế của WB chưa thực sự chuẩn xác và thiếu cập nhật các cải cách thuế trong thời gian gần đây của Việt Nam, nên dẫn đền tình trạng sai xót trong việc tụt hạng trên. Theo ông, Việt Nam hiện có tới 98% là doanh nghiệp nhỏ và vừa thì năng lực hạch toán, kế toán còn hạn chế, những doanh nghiệp này phải tự kê khai thuếcòn cơ quan thuế chỉ kiểm tra lại, nếu doanh nghiệp kê sai sẽ phải làm lại hoặc nếu cố tình vi phạm, trốn thuế thì sẽ bị xử phạt nghiêm.
Do đó, cơ quan thuế phải hướng dẫn chi tiết và rõ ràng, giúp đỡ cho doanh nghiệp kê khai thuế đúng đắn và chính xác nhất để tránh việc bị phạt hay phải làm lại. Từ đó, vừa tiết kiệm thời gian nộp thuế cho doanh nghiệp, đồng thời có thể dễ dàng phát hiện ra việc trốn thuế, tránh thuế
Tuy nhiên, việc bị đánh tụt bậc chỉ số nộp thuế cũng là cơ sở để ngành thuế tự nhìn nhận lại mình để tiếp tục có sự nỗ lực, cố gắng trong thời gian tới.
Doing Business 2019
Tổng số giờ/năm để doanh nghiệp nộp thuế năm 2018 vẫn giữ ở mức không đổi so với năm 2017 là 498 giờ/năm, tương đương 41 ngày làm việc (tính theo giờ hành chính 12 giờ/ngày), tương đương khoảng 1 tháng 10 ngày làm việc giải quyết các thủ tục hành chính trong ngày.
Điều đáng nói, thời gian cơ quan chức năng yêu cầu doanh nghiệp chuẩn bị tài liệu là rất lớn. Số thời gian chuẩn bị tài liệu của doanh nghiệp để thực hiện nộp các nghĩa vụ thuế như thuếTNDN, thuế VAT và BHXH là 457 giờ/năm, tương ứng với 1 tháng 8 ngày làm việc giờ hành chính.
Cùng với quan niệm trên thì TS Phan Đức Hiếu, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương cho rằng: “Mình tụt hậu không phải do không có cải cách mà cải cách của các nước tốt hơn, mạnh mẽ hơn. Các nước xung quanh cũng quyết tâm mà chúng ta chỉ quyết tâm như những năm trước thì không bao giờ đạt được mục tiêu. Quyết tâm của chúng ta phải gấp 3, 4 thậm chí 5 lần so với trước”. Tuy nhiên môi trường kinh doanh của Việt Nam có những bước tiến bộ chưa được như kỳ vọng. Điều này đặt ra thách thức mới cho Việt Nam là cần nỗ lực hơn nhiều lần những gì đang làm, cải cách mạnh mẽ hơn nữa
Khó khăn luôn tạo động lực phát triển không ngừng
Dù như thế nào thì ngành Thuế vẫn cần nghiêm túc đánh giá lại, coi kết quả điều tra của WB là một áp lực để cải cách mạnh mẽ, thực chất và hiệu quả hơn nữa, từ Trung ương đến địa phương. Có như vậy, doanh nghiệp, người dân mới bớt thời gian, chi phí cho việc nộp thuế.
Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam đề xuất. Về phía các doanh nghiệp, cần phải đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác kế toán, đồng bộ việc ghi sổ kế toán với việc tính toán nghĩa vụ thuế, từ đó mới có thể giảm được thời gian tuân thủ nghĩa vụ thuế và góp phần giảm thời gian nộp thuế. Trong thời gian tới, ngành thuế cần nỗ lực và bức phá hơn nữa trong việc cải cách thể chế quy định, quy trình nhằm để sự tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp tiếp cận chính sách một các dễ dàng hơn, đồng thời áp dụng thực hiện “điện tử hóa” các thủ tục hành chính, cung cấp hầu hết các dịch vụ công ở cấp độ 3 và 4.